Paride de Grassi, „De caeremoniis Cardinalium et Episcoporum in eorum Dioecesibus” [1582]

Trzecie z tylko czterech wydań dzieła jednego z najsłynniejszych papieskich ceremoniarzy w historii, Paride de Grassiego, w którym podaje on szczegółowy opis ceremonii sprawowanych przez kardynałów i biskupów w ich diecezjach.

Wydanie pierwsze ukazało się w 1564 roku w Rzymie, drugie w 1580 roku również w Rzymie, trzecie w 1582 roku w Wenecji, zaś ostatnie w 1587 roku ponownie w Rzymie.

Opracowanie, przygotowane na bazie ceremoniału papieskiego, odniosło ogromny sukces. Na jego podstawie przygotowano potrydencki Caeremoniale Episcoporum („Ceremoniał Biskupów”) wydany po raz pierwszy w 1600 roku. Więcej o wpływie Grassiego i jego De caeremoniis na ceremoniał biskupów: zobacz tutaj.

O ważności dzieła i autora świadczy fakt, iż wydawanych jest coraz więcej publikacji naukowych poświęconych de Grassiemu lub stanowiących edycje krytyczne jego dzieł (wiele z nich nie zostało jeszcze opublikowanych i jest dostępnych jedynie jako manuskrypty w Bibliotece Watykańskieh). W Polsce w 2024 roku na UMK w Toruniu został obroniony doktorat pt. Liturgia i dyplomacja w świetle De caeremoniis Cardinalium et Episcoporum in eorum Dioecesibus Paride Grassiego (więcej: zobacz).

Podsumowując: jest to jedno z najważniejszych dzieł liturgicznych XVI wieku, które znacząco wpłynęło na ujednolicenie praktyk ceremonialnych i liturgii pontyfikalnej. Stanowi ono fundament nowożytnego ceremoniału kościelnego. Bez jego znajomości nie można zrozumieć potrydenckiego Caeremoniale Episcoporum.

INFORMAMCJE O EGZEMPLARZU:

• Paridis Crassi Bononiensis, De caeremoniis Cardinalium et Episcoporum in eorum Dioecesibus. Libri Duo. Venetiis, apud Petrum Dusinellum, 1582 [wydanie trzecie].
• 4°, wymiary ok. 21 x 15 cm, [8] + 232 strony.
• Egzemplarz w oprawie introligatorskiej z XIX wieku – półskórek z pięknym papierem marmurkowym na okładkach; grzbiet w zielonej skórze ze złoceniami. Blok książki czysty, solidny, z barwionymi na żółto krawędziami. Widoczne pojedyncze niewielkie otarcia na narożnikach i krawędziach okładek.
• Strona tytułowa zachowana w dobrym stanie, z okazałym drzeworytniczym herbem drukarza oraz kilkoma dawnymi podpisami własnościowymi i przekreśleniami atramentem (bez wpływu na czytelność tekstu). Brak śladów wilgoci, zapachu, podkreśleń czy ubytków.
• Typografia i układ zgodny z renesansową tradycją wenecką, z dbałością o przejrzystość i rytm kolumny druku.
• Dzieło zawiera parte muzyczne, które są istotne z punktu widzenia muzykologicznego. Wersję elektroniczną wydania pierwszego można skonsultować w tym miejscu: zobacz.
• Rzadko spotykane wydanie z typografii Pietra Dusinella z Wenecji (wydanie 1 i 3 [jedyne weneckie!] są najtrudniejsze do zdobycia).
• Ogólny stan -bardzo dobry, zwłaszcza jak na książkę liczącą prawie 500 lat.

UNIKATOWOŚĆ EGZEMPLARZA

• Żaden z polskich katalogów bibliotecznych – zarówno ogólnych (Polona, Nukat, Fides), jak i regionalnych, specjalistycznych oraz własnych największych bibliotek w kraju (np. Ossolineum, Biblioteki Jagiellońskiej) – nie podają żadnego z wydań tego dzieła. Oznacza to, że jest to najprawdopodobniej jedyny znany egzemplarz w Polsce (niezależnie od wydania).
• Co więcej, ogólnodostępne katalogi bibliotek w Europie nie wykazują żadnego egzemplarza trzeciego wydania, jest to więc najprawdopodobniej jedyny publicznie znany egzemplarz w Europie i najprawdopodobniej jeden z dwóch znanych na całym świecie. Drugi egzemplarz znajduje się w bibliotece University of California, Berkeley (sygn. BQV192.J2 G73 1582).
• Najprawdopodobniej nie istnieje żadna wersja cyfrowa tego egzemplarza (nie można jej znaleźć w żadnym z publicznie dostępnych katalogów).
• Oferowany egzemplarz jest więc unikatowy i wyjątkowo rzadki. Jest to biały kruk z najwyższej półki, który może stanowić ozdobę i cenny nabytek nawet dla najbardziej prestiżowych instytucji bibliotecznych i muzealnych.